Çölyak hastalığı nedir? Çölyak belirtileri nelerdir, tedavisi var mı?

Çölyak hastalığı ile ilgili bilgiler birçok internet kullancısı tarafından aratılmaya başlandı. MasterChef Türkiye'nin 2 eylül bölümünde yarışmacıların hazırlaması gereken menü Çölyak hastaları için özel bir menü olacak. 

Çölyak hastalığı nedir sorusunun cevabını vermek gerekirse, Çölyak hastalığı buğday, arpa ve çavdar gibi tahıl besinlerinde bulunan gluten adlı bir proteine karşı hassasiyet ile ortaya çıkar. Bağışıklık sistemi hastalığı olan çölyak her yaş grubu insanda görülebilir. Ailesinde çölyak hastası olan kişiler, çocuk yaşlarda da bu hastalığa yakalanabilir. 

 Çölyak hastalığında glüten adlı proteine karşı vücudun geliştirdiği antikor, ince bağırsaklarda hasara ve çölyak hastalığının gelişimine neden olur.

Çölyak hastalığında ince bağırsağın içindeki villus adı verilen, besin emiliminin sağlandığı parmaksı çıkıntılardan oluşan tabaka zarar görür. Bağırsak mukozasındaki bu değişiklikler besin maddelerinin sindirimini ve emilimini olumsuz etkiler. Özellikle demir ve folik asit gibi kan yapımının ana elemanlarının emilimi bozulur.

İleri yaşlarda hastalığın belirtileri daha geniş bir yelpazeye yayılır. Hastalığın tedavisi yoktur ve glüten içeren gıdalar kesildiğinde bağırsaktaki zarar önlenir ve şikayetler yok olur.

Toplumda her 100 kişiden 1’inde görülen bu hastalığın görülme ihtimali, ailede çölyak hikayesi varsa 10 katına kadar artar.

Çölyak hastalığı çok farklı semptomlar ve bulgularla kendisini gösterebiliyor. Bazı hastalarda bulgular belirgin olurken, bazılarında çok hafif görülebiliyor. Bu özelliği nedeniyle hastalık klasik çölyak, atipik çölyak, sessiz çölyak ve potansiyel  çölyak gibi farklı klinik tablolarda değerlendiriliyor.

ÇÖLYAK HASTALIĞI KİMLERDE GÖRÜLÜR?

Çölyak hastalığının kimlerde görüldüğü bir diğer merak edilen konuların başında yer alıyor. Çölyak hastalığı her yaş grubunda görüldüğü gibi, hastalığın görülmesinde genetiğin de büyük bir rol oynadığı biliniyor. 

 Hastaların yakın akrabalarında da çölyak ya da Dermatitis herpetiformis (Gluten intolerasından kaynaklanan deri hastalığı) hastalığının görülme olasılığı daha yüksek.

Hastanın yediği besinlerin içerisinde glüten bulunmadığı sürece hastalık bir bulgu vermiyor. Bu yüzden buğdayın beslenmede önemli yer tuttuğu bölgelerde sık görülürken, Çin ya da Japonya gibi ülkelerde nadir rastlanıyor.

Dünyadaki sıklığı ülkeden ülkeye değişmekle birlikte ortalama % 1 civarında görülmektedir. Türkiye’de 6-17 yaş grubu okul çocuklarında yapılan çalışmada hastalığın görülme sıklığı % 1.7 olarak belirlenmiştir. Yetişkinlerde görülme sıklığı ise % 1 olarak bildirilmektedir.

ÇÖLYAK HASTALIĞI BELİRTİLERİ

2 Yaş Altı Çocuklarda
Kusma
Kronik ishal
Karında şişlik
Gelişme geriliği
İştahsızlık

2 Yaş Üstü Çocuklarda

Birkaç haftadır geçmeyen ishal

Akranlarından daha kısa ve zayıf olma

Gelişimin yavaşlaması

Kronik kabızlık ve kusma

Kilo kaybı

Sinirlilik

Ergenlikte gecikme

Dikkat eksikliği / hiperaktivite bozukluğu (DEHB), öğrenme güçlükleri, baş ağrıları, kas koordinasyonu ve nöbetlerinin olmaması gibi nörolojik semptomlar.

Yetişkinlerde

Karın şişliği

Kansızlık

İshal

Kusma

Kabızlık

Açık renkli ya da kötü kokulu dışkı, tuvalet ihtiyacının artması

Karın ağrısı ve kramp

İştahsızlık ve gaz şikayetleri

Kilo kaybı

Yorgunluk ve halsizlik

Kemik veya eklem ağrısı

Demir eksikliği

Baş ağrısı

Nedeni bilinmeyen karaciğer hastalıkları

Duygudurum değişiklikleri, sinirlilik ve depresyon

Kısırlık

Deri döküntüleri

Diş minesi sorunları

ÇÖLYAK HASTALIĞI TEDAVİSİ VAR MI? 

Çölyak hastalarının yaşam boyu glütensiz diyet uygulanması gerekiyor. Tedavi sürecinde glütenin diyetten uzaklaştırılmasıyla bağırsak yapısında hızla düzelme sağlanıyor. İltihap düzeliyor, emilim normale dönüyor.

Çölyak hastalarının tedavisinde uygulanması gereken bazı kurallar bulunuyor. Bu nedenle bir diyetisyenle görüşmeleri ve konuyla ilgili bilgilenmeleri önem taşıyor.

Glütensiz diyete ömür boyu uyum sağlanması, besinsel eksikliklerin saptanması ve tedavi edilmesi gerekiyor. Ayrıca düzenli klinik ve laboratuvar izlemleri yapılması önem taşıyor.